Flotylle rzeczne w II RP.

Flotylla Wiślana.

W listopadzie 1918 roku po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość. Polskie władze stanęły przed wieloma problemami, musieliśmy połączyć w jedną całość zróżnicowane ziemie, odzyskane po rozpadzie trzech zaborców. Priorytetem była obrona świeżo odzyskanej niepodległość, gdyż nasi sąsiedzi, nie godzili się na wolną Polskę. Niemcy użyli określenie „Saisonstaat”, państwo sezonowe. Zaborcy nie chcieli się pogodzić z utratą ziem na rzec Polski. Silna armia musiała być fundamentem nowej Polski. Dotyczyło to zarówno wojsk lądowych jak i marynarki wojennej.

Pomimo tego, że Polska nie miała jeszcze dostępu do morza na teren Polski powróciło wielu marynarzy którzy wcześniej służyli we flocie zaborców. Kapitan Władysław Nawrocki w listopadzie 1918 listopada przejął jednostki należące do austriacko-węgierskiej Flotylli Wiślanej i utworzono w Krakowie Flotę Wiślaną. 28 listopada1918 roku, naczelnik państwa Józef Piłsudski wydał rozkaz o utworzeniu Marynarki Polskiej, szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych został pochodzący z Wieliczki oficer sił morskich Austro-Węgier pułkownik marynarki Bogumił Nowotny. Kadra marynarki w 72% pochodziła z zaboru rosyjskiego, 6% z zaboru niemieckiego i 22% z zaboru austriackiego.

Siedzibą Marynarki Wojennej został Modlin u ujścia Narwi do Wisły. 23 grudnia utworzono Wojenną Flotyllę Wiślaną, pierwszą jednostką na której podniesiono biało-czerwoną banderę w tym dniu był statek uzbrojony „Wisła”, jego dowódcą był por. mar. Stefan Schmidt. W pierwszych dniach flotylla zajmowała się przede wszystkim szkoleniem i scaleniem kadr. W okresie wojny polsko-bolszewckiej jednostki brały udział w ochronie konwojów na Wiśle, obronie Płocka. w dniu 1 października 1925 rozwiązano Flotylle Wiślaną.

Flotylla Pińska

Na początku 1919 roku rozpoczęła się wojna Polski z Rosją. Głównym problemem prowadzenia działań wojennych na terenie Polesia były bariery komunikacyjne, większość zaopatrzenia dla wojsk polskich dostarczano drogą wodną. 19 kwietnia, porucznik marynarki w rezerwie, Jan Giedroyć został pierwszym dowódcą Flotylli Pińskiej. Pierwsze jednostki to poniemieckie motorówki uzbrojone w działka kal. 37 mm i karabiny maszynowe. Dla uczczenia dowódcy Grupy Podlaskiej gen. por. Antoniego Listowskiego nazwy pierwszych polskich jednostek rozpoczynały się na literę L: „Lech”, „Listowczyk”, „Lauda”, „Lizdejko”.

Wraz z upływem czasu remontowane i uzbrajano kolejne jednostki cywilne dostosowując je do warunków wojennych. 3 lipca 1919 grupa bojowa złożona z 3 motorówek uzbrojonych wysadziła desant w rejonie wsi Horodyszcze, zdobyła most na rzece Jasiodła a następnie odparła atak sowieckiej kanonierki. Dla upamiętnieni tej pierwszej zwycięskiej bitwy 3 lipca ogłoszono Świętem Flotylli Rzecznej. W okresie międzywojennym w rejonie Mostów Wolańskich lub na Jeziorze Horodyskim wypływały wszystkie jednostki flotylli w gali banderowej. W bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pińsku przed obrazem patronki pińskich marynarzy Pińskiej Madonny, autorstwa Alfreda Roemera odprawiano uroczystą mszę święta. W Pińsku odbywało się wiele imprez towarzyszących na których spotykali się oficerowi, ich rodziny i zaproszeni goście.
Wraz z rozwojem działań wojennych siły flotylli rozrastały się przydzielono statek transportowy „Bug” łodzie motorowe „M1” i „M2” z Komendy Portu Wojennego w Modlinie, przejęto wiele jednostek zdobycznych. Jednostki flotylli posuwały się z linią frontu, po zdobyciu Kijowa 9 maja 1920 roku spieszeni marynarze uczestniczyli we wspólnej polsko-ukraińskiej defiladzie w centrum Kijowa. Niestety 26 maja 1920 roku armia sowiecka przystąpiła do kontrofensywy która spowodowała odwrót sił polsko-ukraińskich. Szybki odwrót oraz niski stan rzek był powodem zniszczenia lub samozatopienia jednostek flotylli, tylko część uzbrojenia wraz z marynarzami udało się przetransportować koleją do Modlina. 2 sierpnia 1920 roku rozwiązano Flotylle Pińską.

11 października 1920 roku utworzono Oddział Detaszowany Flotylli Wiślanej w rejonie Piny i Prypeci, który 1 marca 1922 zmienił nazwę na Flotylle Pińską. Była to dość prężnie rozwijająca się formacja wojskowa najpierw wydobyto i odremontowano jednostki zatopione w czasie działań 1920 roku, później dozbrajano flotylle nowymi zakupami. Największe jednostki to monitory rzeczne:
4 jednostki wybudowane w 1920 w Stoczni Gdańskiej typu B nazywane „gdańskie” o wymiarach 34.5 / 5.05 / 0.75 [m]: „Warszawa”, „Pińsk”, „Toruń” (eks-„Mozyrz”) i „Horodyszcze”;
2 jednostki wybudowane w 1926 w Stoczni Krakowskiej typu 1923 o wymiarach 35 / 6 / 0.39 [m]: „Kraków”, „Wilno”
Cały czas trwały prace mające na celu wzmocnienie i unowocześnienie flotylli niestety wybuch II Wojny Światowej przerwał te prace.
17 października 1931 roku ostatni raz zmieniono nazwę na Flotyllę Rzeczną Marynarki Wojennej(FRMW), której jednostki walczyły w wrześniu 1939r.
4 kwietnia 1939 ze składu FRMW sformowano Oddział Wydzielony rzeki Wisły, dowódcą został kmdr ppor. Roman Kanafoyski. W jego skład weszły następujące jednostki:

• ciężki kuter uzbrojony (CKU) ORP Nieuchwytny
• ścigacz rzeczny (kuter uzbrojony) KU-30
• kutry uzbrojone holownicze: KU 4, KU 5
• kuter uzbrojony łączności KU 6
• kutry meldunkowe: KM 12, KM 13
• okręt sztabowy „Hetman Żółkiewski”

Dowódcy Flotylli Pińskiej i Flotylli Rzecznej MW

• por. mar. Jan Giedroyć – od 19 kwietnia 1919 do 16 marca 1920
• mjr mar. Edward Sadowski – od 16 marca do 2 lipca 1920
• ppłk mar. Jerzy Wołkowicki – od 2 lipca do 2 sierpnia 1920
• kpt. por. mar. Marian Wolbek – od 2 marca 1922 do 22 października 1924
• kmdr por. Władysław Blinstrub – od 23 października 1924 do 25 lutego 1927
• kmdr Witold Zajączkowski – od 25 lutego 1927 do 6 października 1939

Oficerowie i marynarze Flotylli Pińskiej(rok 1939) i Wiślanej.

Okręty Flotylli Pińskiej i Rzecznej

Uzbrojenie jednostek rzecznych

Źródła: Mariusz Borowiak „Polskie flotylle rzeczne 1918-1939 okręty i statki pod biało-czerwoną banderą”, Jerzy Pertek „Wielkie dni małej floty”